bywajtu

Kiedy już człowiek myśli, że poznał większość wielkanocnych tradycji ludowych w Małopolsce, podrzucają mu Siudą Babę. I jak tu się nie zainteresować tą tajemniczą postacią? Straszy w Lany Poniedziałek, w okolicach Wieliczki. Lękać się jej powinny młode panny.

Ten przedziwny obyczaj nawiązuje do słowiańskich obrzędów wypędzania zimy i właściwie nie znalazłam odpowiedzi na pytanie, czemu przypominany jest w Lany Poniedziałek. Prawdopodobnie dlatego, że Śmigus i Dyngus również mają swoje korzenie w pogańskich obrzędach wypędzania zimy i witania wiosny. Pochodzenie samej nazwy też nie jest znane. O co w takim razie chodzi z tą całą Siudą Babą? Wedle legendy w Lednicy Górnej (niedaleko Wieliczki), pod Kopcową Górą znajdowało się święte źródło. Obok stała pogańska świątynia poświęcona bogini Ledzie. Płonął w niej wieczny ogień, którego dzień i noc musiała pilnować kapłanka. Kobieta ciężko pracowała okrągły rok, wspomagana przez okolicznych mieszkańców jadłem i drzewem na opał, by ogień nigdy nie zgasł. Gdy na wiosnę w końcu jej służba dobiegała końca, nie mogła tak po prostu wyjść – musiała znaleźć następczynię. Wbiegała do domów cała usmolona, czarna od sadzy i obdarta, szukając młodych kobiet, chowających się przed nią w popłochu. Pomagał jej równie utytłany sadzą Cygan z batem.

Ms.Glaze, https://www.flickr.com/phot... CC-BY-ND-2.0 (Ms.Glaze, https://www.flickr.com/phot... CC-BY-ND-2.0)

Zwyczaj zachował się w okolicach Krakowa, przede wszystkim w Wieliczce i Lednicy. Po ulicach ganiają tam mężczyźni (sic!) przebrani za umorusane sadzą i obdarte kobiety. Mają ze sobą dość osobliwe atrybuty – duży krzyż, korale lub różaniec z kasztanów bądź ziemniaków, bat i duży kosz na plecach (na datki). Taka Siuda Baba chodzi po domach, łapie młode dziewczyny, ale w przeciwieństwie do tych schwytanych przez kapłankę, te mogą się wykupić. Datkiem lub pocałunkiem, co równa się gwarantowanym śladom z sadzy.

I tak usmolona baba-chłop zbiera fundusze. Współcześnie najczęściej przebierańcy zaczepiają ludzi wychodzących z kościoła, zbierając datki. Jeśli chcecie spotkać Siudą Babę, w drugi dzień świąt odwiedźcie Wieliczkę lub Lednicę, będzie tam na pewno.