bywajtu

Nie podoba mi się obecna moda na groboturystykę. Chodzę na cmentarze, bo one dużo mówią o mieszkańcach danych ziem o ich kulturze. Przepych marmurów i złoceń, anioł pochylony nad kamiennym grobem czy usypana mogiłka za płotem cmentarnym. Byłam ostatnio na Mazurach i weszłam na zapomniany cmentarz, nad wejściem którego widniała tablica w języku niemieckim. Chaszcze, pochylone krzyże, niemieckie a może mazurskie nazwiska.  Ewangelicy czy katolicy, nie ważne. Tu leżą kości mieszkańców tych ziem. Czyjaś babka, stryj, a może matka, o których już nikt nie pamięta. A może w Zaduszki zapali się choć jedno światełko za ich dusze? Ja zapalę na jednej zapomnianej mogile za furtą cmentarną. A Wy?

Nie wiem czy powyższe wypowiedzi próbują podważyć fakt istnienia tanatoturystyki czy też oburzają się na fakt istnienia tego zjawiska. Nie widzę zresztą w nim nic złego.

Kult śmierci istniał od dawnych czasów. W średniowieczu objawiał się na obrazach z tańczącą śmiercią. Teraz może objawiać się w bliższy nam sposób, czyli podczas podróżowania.

Turystyki na pewno nie stawiam poniżej pielgrzymek, a co jest bardziej próżne i ma mniej sensu - trudno mi orzec. Nazwanie fotografowania foceniem, teza o niższości zwiedzania i wypoczynku wydają mi się naciągnięte i niedorzeczne. Po co wprowadzać określenie tanatoturystyki? To bardzo proste: zwykłe skatalogowanie, skategoryzowanie. Skoro tak wiele odmian Agata przytoczyła, to znaczy, że należy zjawisko zauważyć i najłatwiej jest je jakoś nazwać.

[pioter]: Czy zatem, jeśli udam się na pola Grunwaldu, to też nazwiesz to dark tourismem albo tanatoturystyką?

Ty może nie pojedziesz tam z tych przyczyn, ale wielu może i o tym właśnie stanowi termin tanatoturystyka. Nie na darmo przy każdym podobnym miejscu oprócz wartości historycznej (kto z kim wygrał w którym roku) podaje się liczbę poległych, rannych i podobne temu dane.

Nawet na tym portalu znajdziemy masę przykładów tanatoturystyki. Ola pisze o Powązkach, gdzie zachwyca się ich pięknem i Święcie Zmarłych w Meksyku, a Agata o olbrzymim zabytkowym cmentarzu w Wiedniu. Przykładów jest więcej, wystarczy wyszukać frazę "cmentarz". Skoro tylu to fascynuje, może nie warto się oburzać na istnienie zjawiska?

Ja do tematu "tanatoturystyki" podchodzę inaczej. Moim zdaniem nazwać można w ten sposób tylko taki wyjazd, który nakierowany jest wyłącznie na zwiedzanie/oglądanie cmentarzy, katakumb czy mauzoleów. Pozostałe rzeczy nie są wtedy interesujące. Samo sformułowanie powstało chyba głównie po to, by w jakiś chwytliwy sposób nazwać tą gałąź turystyki.

Osobiście uważam też, że podczas podróżowania nie da się uniknąć tematu doczesności i przemijania, o czym zresztą pisałam ostatnio u siebie na blogu. 

Są po prostu takie miejsca, w których nie można ot tak, ominąć grobów, nie zastanowić się nad tym, dlaczego są tu, a nie gdzieś indziej; jak zginęli ci ludzie itd. I to nie jest tanatoturystyka, a po prostu zwykły rodzaj turystyki, w którym człowiek poznaje każdy aspekt danej kultury, również ten związany z przemijaniem.

Ja też uprawiałem taką turystykę, odwiedzając groby Hölderlina, Poego, Chopina, Apolliniare'a, a nawet mauzoleum Che Guevary, którą mieszkańcy Santa Clara i okolic nazywają "la tumba del Che". Nigdy jednak nie słyszałem, żeby ktoś nazwał to zjawisko. Wielkie brawa, Agato!

Dwa krótkie przykłady na rozwój tanatorutystyki, przypadkiem oba z ogródka ewangelickiego:

1. Studenckie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej SGGW w wakacje pojechało do nadleśnictwa Pisz i zinwentaryzowało zabytkowe cmentarze, leżące i zarastające gdzieś w lasach. Jak sami przyznają był to projekt tanatoturystyczny. Więcej tutaj.

2. Zabytkowy cmentarz ewangelicki w Bielsku-Białej, o którym pisała już Agata (tutaj) jest miejscem wyjątkowym. Stowarzyszenie pracuje nad stworzeniem Ogrodu Pamięci, przekształceniem cmentarza w Park. Coraz częściej odbywa się zwiedzanie z przewodnikiem, sprzątanie cmentarza, renowacja nagrobków i murów. Prowadzone są prace (razem z NSGeo) w celu stworzenia geoportalu i audiobooka do zwiedzania, w wakacje być może uda się stworzyć wolontariat na jego terenie. Cmentarz przystąpił do akcji Noc Muzeów.

Jak widać trend istnieje, a cmentarze kryją w sobie tyle ciekawostek i zagadek, że przyciągają coraz więcej ludzi, którzy angażują się na rozmaite sposoby.