bywajtu

Walki o utrzymanie pozycji w dolinie Soły były kluczowym dla obrony najbardziej strategicznych polskich okręgów: Górnego Śląska oraz Krakowa. Ogólne informacje podaliśmy już w tekście o Węgierskiej Górce [tam też czytelnik znajdzie mapę poglądową rozkładu sił i usytuowania fortów]. To tu siły Wojska Polskiego 151 kompanii fortecznej pod dowództwem kpt. Tadeusza Franciszka Semika starły się z nieporównywalnie silniejszą 7 Monachijską Dywizją Wehrmachtu. Z 9 zaplanowanych fortów wybudowano tylko pięć, jeden napoczynając: Waligóra, Włóczęga, Wędrowiec, Wąwóz, Wyrwidąb. Dwa pierwsze wzniesiono na zachodnim brzegu Soły (stoki Baraniej Góry), a trzy pozostałe zbudowano na wschodnim - w kierunku biegu rzeki Żabnicy (kierunek na Rysiankę, Romankę i Pilsko).

Jak w przypadku wszystkich działań wojennych, również w Węgierskiej Górce wydarzyły się historie dramatyczne. Już 1 września Niemcom udało się odciąć połączenie pomiędzy fortami (w forcie Wędrowiec usytuowanym przy ujściu rzeki Żabicy do rzeki Soły stacjonował dowódca), więc kontakt utrzymywano przez kurierów. 2 września stało się to niemożliwe, co spowodowało znaczne utrudnienia w walce. Pierwsze ataki przeprowadzono na forty Wędrowiec i Waligóra, więc to one przyjęły główny ciężar bitwy. Wszystkie forty były blisko siebie, więc pozostałe były zaangażowane w obronę niewiele później. Z tych pięciu fort Wyrwidąb został zbudowany w ostatnich dniach sierpnia. Niewyposażony do końca, z mokrym betonem i szalunkami mógł tylko odwracać uwagę Niemców, więc w realnej walce uczestniczyły tylko 4.

Jako pierwszy, późnym wieczorem 2 września, wycofał się fort Waligóra, jeden z największych i o największej mocy rażenia. To spowodowało dramatyczną sytuację znajdującego się 100m na południe fortu Włóczęga, który nie otrzymał rozkazu poddania się i poddał pozycję dopiero o 8:30 rano 3 września. To właśnie w tym forcie wydarzyła się najgorszy przypadek podczas obrony „Westerplatte Południa”. Żołnierz Korpusu Ochrony Pogranicza, Edmund Staruch, w czasie obrony próbował nakłonić kolegów do poddania się i chwalił III Rzeszę. Podkreślał, że bez sensu jest umierać za Polskę. Dowódca skazał go za to na więzienie, tymczasowo zamykając w jednym z pomieszczeń. Niestety rano, po poddaniu fortu, na oczach kolegów i Hitlerowców, dywersant Edmund Staruch zastrzelił z karabinu swojego strażnika, kpr. Wiśniewskiego.

Fort Waligóra M. Jabłoński Fort Waligóra (M. Jabłoński)

Fort Waligóra, na szczęście forty są coraz lepiej zabezpieczone M. Jabłoński Fort Waligóra, na szczęście forty są coraz lepiej zabezpieczone (M. Jabłoński)

Równie dramatycznie było w Wędrowcu. Fort, najskuteczniejszy ze względu na swoje położenie, został poważnie uszkodzony. Wybuch działa przeciwpancernego oraz poddanie Waligóry, a potem Włóczęgi spowodowało, że 3 września o godzinie 17 po wyczerpaniu amunicji fort został zmuszony do poddania. Podczas rozbrojenia doszło do pobicia Polaków, jeden z żołnierzy zginął. Ostatni, w nocy z 3 na 4 września, poddał się najmniejszy ze wszystkich fort Wąwóz. Żołnierze wycofali się w kierunku północno-wschodnim.

Fort Wędrowiec, w środku znajduje się muzeum "Poland - Wegierska Gorka, fort". Licencja: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 na podstawie Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.or... Fort Wędrowiec, w środku znajduje się muzeum ("Poland - Wegierska Gorka, fort". Licencja: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 na podstawie Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.or...)

Największe zniszczenia fortów pochodzą z późniejszej jesieni 1939 roku, kiedy to Niemcy kręcili z ich użyciem filmy propagandowe. Fort Włóczęga jest teraz piwnicą domu, wybudowanego nad nim w latach 70.

O bohaterskich działaniach obrońców Węgierskiej Górki warto pamiętać. Choć zginęło „tylko” 7 żołnierzy, a 10 zostało rannych, zatrzymali na bardzo ważne trzy dni prawie 20 000 żołnierzy niemieckich, dając czas do przygotowań batalionom z Górnego Śląska i Krakowa.

Więcej zdjęć i informacji obiecuję dodać za około 2 tygodnie. Koło Naukowe KNGK Geoinformatyka z AGH w Krakowie wybiera się na miejsce w celu wykonania pomiarów i naniesienia szlaków oraz fortów na otwartą mapę OpenStreetMaps.