bywajtu

Niewiele wiemy o Mieszku I i tworzeniu się polskiej państwowości w drugiej połowie X wieku. Ledwie kilka niepewnych wzmianek pochodzących z ówczesnych kronik, zagranicznych zresztą, oraz świadectwa kultury materialnej wydobywane przez archeologów spod warstw zapomnienia - to za mało, by w pełni zrekonstruować przebieg zdarzeń, które doprowadziły do zbudowania przez pierwszych Piastów silnego i rozległego państwa. 

 

W wielu istotnych sprawach skazani jesteśmy na domysły i przybliżenia. Nie możemy być pewni nawet daty i okoliczności chrztu, który dla nowej państwowości miał odegrać rolę kluczową. Obecnie przyjmowana data 14 kwietnia 966 roku jest jedną z prawdopodobnych. Ważniejszy od niej jest jednak kontekst, w jakim doszło do chrztu, zwłaszcza to, jakie motywy kierowały księciem Polan, że porzucił stare wierzenia i rozpoczął chrystianizację kraju, co musiało się spotkać przecież z dużym oporem, w szczególności pogańskich kapłanów. O tym też mało wiemy.  

Wedle utartej wersji chrzest Mieszko miał przyjąć z Czech wraz z poślubieniem księżniczki Dobrawy. Nie wiadomo jednak, czy chrzest przyjął przed ślubem, czy po nim, i czy był skutkiem nawrócenia pod wpływem Dobrawy albo przybyłych z zachodu misjonarzy. Różnie były też przedstawiane okoliczności polityczne tego aktu. Przez wiele lat podkreślano, że przyjęcie chrztu z Czech pozwalało jakoby na zachowanie niezależności od Cesarstwa, w którym rolę dominującą zaczęli odgrywać władcy niemieccy. Właśnie ich ekspansji miał chcieć uniknąć Mieszko. Tyle że większym wówczas zagrożeniem dla Polan - zdaniem niektórych historyków - był sojusz Czechów z połabskimi Wieletami. Być może zatem celem zawarcia porozumienia z władcą czeskim, Bolesławem Srogim, ojcem Dobrawy, było przełamanie współpracy Czechów z Wieletami. 

 

Takiemu przebiegowi zdarzeń mógł sprzyjać cesarz Otto odbudowujący zachodnie cesarstwo. Dla niego Mieszko był wartościowym sojusznikiem na wschodzie, wszak Mieszko był silny i miał z nim wspólnych wrogów na Połabiu. Jeden z nich, wyjęty spod prawa, zbiegły z Saksonii hrabia Wichman, znalazł właśnie schronienie wśród plemion połabskich i siał postrach również poza ziemiami Połabian. W roku 963 poprowadził wieleckich wojów do dwóch zwycięstw z drużynami Mieszka. Przed kolejnym starciem książę Polan musiał się wzmocnić. Okazją było zbliżenie z Czechami. Niedługo po ślubie z Dobrawą przy wsparciu kilkuset zbrojnych z Czech zadał klęskę oddziałom połabskim. W czasie bitwy zginął sam Wichman. Miecz banity Mieszko miał przesłać cesarzowi, co mogło być jakąś formą hołdu. Niewykluczone, że wtedy Mieszko poprosił o utworzenie pierwszego polskiego biskupstwa w Poznaniu, co też się stało w 968 roku na synodzie, w którym uczestniczył papież Jan XIII oraz Otto I i jego następca Otto II. Biskupstwo poznańskie miało charakter misyjny i podlegało bezpośrednio Rzymowi, czyli inaczej niż pierwsze biskupstwo czeskie ustanowione dopiero 5 lat później w Pradze, które podlegało archidiecezji w Moguncji.

 

Chrzest Mieszka nie oznaczał jeszcze chrystianizacji kraju, na to trzeba było czasu, tym niemniej zostały otworzone drzwi dla wpływów cywilizacji zachodniej, którą wówczas w dużej mierze kształtował kościół poprzez swoje instytucje, misje, opactwa i szkoły. Dzięki temu Polska stała się częścią świata łacińskiego i zaczęła przejmować jego wzorce ustrojowe i kulturowe. Był to punkt zwrotny, choć przecież już przed chrztem Polanie byli jakoś zorganizowani w formach, które dziś nazywamy protopaństwowymi. Jednak dopiero wraz z przyjęciem chrześcijaństwa stała się samodzielnym podmiotem na arenie międzynarodowej w rozumieniu ówczesnej Europy i partnerem dla innych państw.

 

***

 

1050 rocznica chrztu Mieszka, jaką obchodzimy w tym roku, to okazja również do wędrówki po miejscach istotnych dla kształtowania się państwa pierwszych Piastów. Większość z nich znajduje się w Wielkopolsce, ziemi  Polan, kolebce polskiej państwowości. Gniezno, Poznań, Ostrów Lednicki, Giecz to te - zdaniem historyków - najważniejsze. Niestety, niewiele zabytków z tamtego czasu przetrwało, a to głównie za sprawą katastrofy, jaką było powstanie antypiastowskie w 1038 roku i związany z nim najazd czeskiego księcia Brzetysława na Wielkopolskę w 1039 roku, w wyniku którego zostały zniszczone główne ośrodki polityczne i grody obronne. Niektóre z nich już nigdy nie zostały odbudowane, taki los spotkał między innymi Giecz i Ostrów Lednicki, domniemane miejsce chrztu Mieszka.  

 

 

Skorzystałem między innymi z informacji zawartych w: