bywajtu

„Ze wszystkich miast pod słońcem i nieba sklepieniem
Najmilszy sercu memu Ilijon potężny
I król trojański Pryjam, i lud jego mężny”
Homer, Iliada

Troja. O dumnym mieście Priama słyszał chyba każdy szanujący się Europejczyk. Jest o nim głośno co najmniej od VIII wieku p. n. e., kiedy to niejaki Homer popełnił jedno z największych dzieł w historii literatury. Epos opisujący ostatnie pięćdziesiąt dni wojny trojańskiej tak zawładną ludzką wyobraźnią, że choć od jego powstania upłynęło prawie trzy tysiące lat, to ludzie wciąż podziwiają dzielnego Achilla, płaczą za mężnym Hektorem i marzą o pięknej Helenie.

    
Czy wojna trojańska naprawdę miała miejsce? Nie wiadomo. Czy Homer w ogóle istniał? Także nie wiadomo. Wiadomo natomiast, że pod koniec XIX wieku, niemiecki archeolog Heinrich Schliemann natknął się na ruiny wielkiego miasta położone gdzieś na wschodnim brzegu Morza Egejskiego, około siedem kilometrów od obecnej linii brzegowej. Jak wykazały badania, były to ruiny aż dziewięciu miast zakładanych dokładnie w tym samym miejscu. Czy któreś z nich to właśnie homerycka Troja? Hetyckie inskrypcje wspominają o leżącym na wschodzie mieście zwanym Wilusa, które dość dobrze wpasowuje się w opisy Troi. Zresztą już sama nazwa jest podobna do greckiego Ilios.

Skoro przyjmiemy już, że nasza Troja jest właśnie tą Troją, pozostaje pytanie, po której jej warstwie biegali achajscy najeźdźcy. Do opisu Homera najlepiej pasuje Troja VI, duże miasto posiadające potężne mury obronne. W tej warstwie znaleziono też liczne groty strzał i włóczni, świadczące o konflikcie zbrojnym. Czyżby więc Iliada sławiła prawdziwe wydarzenia? Mocnych dowodów wciąż brakuje. Warto jednak zaznaczyć, że trzynaście lat temu miasto zostało wpisane na światową listę dziedzictwa kultury UNESCO, a UNESCO raczej unika niepewnych decyzji. 

    
Teraz już wiemy, na czym stoimy. A stoimy na stercie białych, wypalonych słońcem kamieni. Jeżeli ktoś spodziewał się ujrzeć zachowane w dobrym stanie pozostałości imponujących murów i bogatych pałaców znanych z hollywoodzkich filmów, będzie niemile rozczarowany. Z dziewięciu miast pozostały jedynie same fundamenty, które dla niewtajemniczonych zwiedzających zlewają się ze sobą w jedno miasto, czy może raczej w jedną, wielką kupę gruzów. W zasadzie cały kompleks to nie za wysokie murki ułożone z kamieni. Aby zobaczyć tam obleganą dziesięć lat cytadelę, pałac Priama czy pozostałości świątyni, będziemy musieli przełączyć naszą wyobraźnię na wyższy bieg. Ci, co mają z tym problem, zapewne dopasują do fundamentów obrazki znane z filmów. Frajda jest niemała.

    
I to chyba właśnie wyobraźnia jest w tym miejscu najważniejsza. Już starożytni zarzucali Homerowi, że zbytnio fantazjował. I my pozwólmy sobie na to. Jakże piękne robią się te kamienie, gdy wyobrazimy sobie, że to właśnie tędy spacerowała wieczorami Helena, a z pobliskiego balkonu Parys z niepokojem wypatrywał greckich okrętów. Poczujmy magię tego miejsca, miejsca, w którym mity są na wyciągnięcie ręki.

Przed wejściem do wykopalisk stoi pokaźnych rozmiarów koń trojański. Gospodarze trafili w dziesiątkę, bowiem prosta konstrukcja jest chyba jedynym magnesem przyciągającym do tego miejsca turystów i jest widoczna na wszystkich plakatach, pocztówkach i pamiątkach. Dorośli przy niej na chwilę dziecinnieją i wchodzą po schodkach do środka, by choć na chwilę poczuć się jak grecki hoplita. I zrobić sobie przy okazji zdjęcie. Teraz będzie wiadomo, że byli w Troi.