AutorWydawca pioter
Piotr Diehl
subskrybuj autora
(subskrybuje: 11 osób)

subskrybuj autora, jeśli chcesz otrzymywać informacje o jego nowych notatkach.

Wpisy:
Notatki 201 (+468/-1)
Komentarze 282 (+99/-0)
RSS RSS
Zarejestruj się

Romańskim szlakiem przez Kujawy

Ze Strzelna przez Kruszwicę do Inowrocławia

Kujawy - położone pomiędzy Wielkopolską, Pomorzem i Mazowszem - nie są może bardzo rozległe, ale za to wyjątkowo bogate. Wiosną pola zazielenione wschodzącymi zbożami i zażółcone kwitnącym rzepakiem wskazują na pierwsze swoje bogactwo - uprawy na żyznych czarnoziemiach, jakże rzadkich w Polsce. W głębi ziemia kujawska skrywa tez inne skarby: sól kamienną, węgiel brunatny, wapienie i solanki. Również pod względem historycznym i kulturowym jest to bardzo interesująca kraina. Przypomnijmy, że zamieszkujące te tereny plemię Goplan zostało wspomniane już w IX wieku przez Geografa Bawarskiego w spisie ludów słowiańskich. Miało posiadać aż 400 grodów. Historycy przypuszczają, że być może nazwa Goplani określała w tym dziele ten sam lud, który potem nazwano Polanami (w Geografie Bawarskim o Polanach wzmianki nie ma) albo też oznaczała plemię wchłonięte później przez Polan. Jak dokładnie było, pewnie nigdy się nie dowiemy, nie ulega jednak wątpliwości, że dawne Kujawy ze stolicą w Kruszwicy nad Jeziorem Gopło, a potem w Inowrocławiu, leżące na przecięciu się szlaków handlowych, bursztynowego i łączącego Ruś z Wielkopolską. dostatnie, bogate w urodzajne ziemie, były jednym z kluczowych regionów powstającego państwa piastowskiego. Świadczą o tym unikalne zabytki oraz liczne zapisy i legendy powstałe jeszcze w czasach średniowiecznych.
 
Atrakcją Kujaw są romańskie budowle, jedne z najstarszych zachowanych na ziemiach polskich. Są to między znajdujące się niedaleko od siebie kościoły w Strzelnie, Kruszwicy i Inowrocławiu. Mimo że oddalone od siebie zaledwie kilkanaście kilometrów, to nawet gdy podróżujemy autem przeznaczmy na zwiedzanie kilka godzin, zwłaszcza że w Kruszwicy do obejrzenia jest jeszcze Mysia Wieża, w której legendarnego Popiela zjeść miały myszy.
 
Zacznijmy od Strzelna. Tu w dawnym zespole klasztornym norbertanek mamy aż dwa obiekty romańskie pochodzące z XII wieku, pierwszy - rotunda św. Prokopa - zachował w dużej części wygląd romański, drugi - kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny - był często przebudowywany, na jego obecny wygląd największy wpływ miało zbarokizowanie w XVIII wieku. Spójrzmy na oba od strony dziedzińca. W jednej linii, tuż obok siebie stoją budowle z elementami charakterystycznymi dla różnych stylów, to niezła gratka dla adeptów historii sztuki i architektury: 
 
(Z lewej rotunda św. Prokopa, z prawej kościół Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny)
 
Rotunda św. Prokopa jest zupełnie wyjątkowa. Wzniesiona z ciosanych bloków granitowych z nawą na planie koła i z przylegającymi do niej kwadratowym prezbiterium i dwiema absydami zachowała charakterystyczną dla romanizmu budowę z połączonych ze sobą prostych brył geometrycznych. Jedynie wieża spłaszczona w przekroju do kształtu podkowy nieco zaburza czystość tej kompozycji. Wnętrze kościoła urzeka kameralnością i dawną surowością. Nieotynkowane również od wewnątrz kamienne ściany i promienie światła wpadające przez niewielkie okna tworzą niezwykły klimat świątyni.
 
(Rotunda z zewnątrz i w wewnątrz)
 
 
Niewiele zachowało się dawnych ozdób, gdyż zostały zniszczone podczas przebudów i wojen, największe straty spotkały kościół chyba w 1945 roku, gdy próbowali go wysadzić Niemcy. Inny los spotkał słynne romańskie kolumny z przedstawieniami cnót i występków w kościele Świętej Trójcy. W XVIII wieku podczas barokizacji zostały po prostu zamurowane, odsłonięto je dopiero po wojnie. 
 
(Wewnątrz koscioła Świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny. Kolumna przywar.)
 
W Strzelnie zajrzyjmy też do Muzeum im. Ottona i Bolesława Chrobrego przy kościele. Tam zobaczymy między innymi dawne tympanony, które zdobiły portale świątyni przed przebudową. 
 
(Tympanon północny)
 
Kolejnym przystankiem na szlaku jest Kruszwica nad Jeziorem Gopło. Zarówno romańska kolegiata św. Piotra i Pawła z pierwszej połowy XII wieku, jak i resztki gotyckiego zamku warownego świadczą o randze, jaką niegdyś miało miasto. Był to istotny ośrodek pewnie już w starożytności, o czym świadczą odkrycia archeologów. Prawdopodobnie przebiegał tędy szlak bursztynowy z Kalisza. W średniowieczu za sprawą wersji legendy o królu Popielu zapisanej w Kronice Wielkopolskiej gród stał się jednym z miejsc, w których rozgrywała się akcja opowieści o powstaniu dynastii Piastów. Gopło i leżąca nad nim osada staną się istotnym elementem narodowych mitów. Dziś możemy zwiedzić nad Gopłem Mysią Wieżę, w której króla Popiela miały zagryźć myszy, tyle że jest to rzecz jasna budowla o wiele późniejsza, bo z czasów Kazimierza Wielkiego, księcia Kujawskiego i króla Polski (no, ale czas legendarny, jak wiemy, płynie inaczej niż rzeczywisty, więc nie ma co na te pozorne nieścisłości zwracać uwagi). 
 
(Mysia Wieża w Kruszwicy)
 
Wieża jest niestety ostatnią pozostałością po pięknym zamku, który kiedyś dumnie górował nad Gopłem. Wysadzili go w czasie potopu Szwedzi. Z jej szczytu taki widok na legendarne jezioro:
 
(Jezioro Gopło)
 
Po drugiej stronie Gopła stoi romańska kolegiata. Podobnie jak rotunda w Strzelnie zachowała bryłowa konstrukcję, jest od tamtej jednak o wiele większa i bardziej złożona, ale co się dziwić, była wszak budowana jako kościół biskupi. Postawiona na planie krzyża z aż pięcioma absydami i dwiema wieżami do dziś robi wrażenie swoim architektonicznym rozmachem, choć w wieku XVI straciła podczas przebudowy oryginalne wieże, które zastąpiła jedna nowa zbudowana z cegły. 
 
(Kruszwicka kolegiata)
 
Na koniec jeszcze Inowrocław i kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny z początków XIII wieku. To już czwarty po drodze romański kościół zachowany w niezłym stanie i z oryginalnymi elementami pamiętającymi swoich budowniczych. Znów kamień i surowe wnętrze z niewielką ilością światła: 
 
(Wnetrze kościoła)
 
(Kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny w Inowrocławiu)
 
Strzelno, Kruszwica, Inowrocław ... trzy miejscowości z niezwykłymi pamiątkami po czasach Piastów. Szczęście, że się zachowały, gdyż w Polsce niewiele mamy przykładów architektury romańskiej tej wartości i występujących tak gęsto jak właśnie na Kujawach. Region dziś żyje innymi sprawami, ale pozostaje dzielnicą z tych historycznych jedną z najważniejszych, no i jak widać bardzo atrakcyjną dla lubiących ciekawe wędrówki.
 
Ostatnio komentowane notatki autora:
07/07/2013 pioter

Obiad

w Soul Kitchen
1 komentarz z 03/05/2022 od Chris888
23/10/2015 pioter

W muzeum Herdera

14 komentarzy, ostatni z 03/05/2022 od Chris888