bywajtu

Co roku 4 grudnia wiadomości są pełne ujęć orkiestr górniczych, górników w paradnych mundurach i wycieczek do kopali „Guido” w Zabrzu. W końcu Barbórka. Jednak nie wszyscy wiedzą, że to bardzo ważne dla całego środowiska święto obchodzone jest nie tylko w kopalniach.

Zabytkowa kopalnia Guido, http://www.flickr.com/photos/polandmfa/8231246151/sizes/z/in/photostream/, CC-BY-ND 2.0 M. Ciszewski Zabytkowa kopalnia Guido, http://www.flickr.com/photos/polandmfa/8231246151/sizes/z/in/photostream/, CC-BY-ND 2.0 (M. Ciszewski)

O górnikach najczęściej mówi się w dwóch kontekstach – wypadków pod ziemią i ich święta. Niestety w ten drugi temat nie wchodzi się głębiej. A warto, bo to niezwykłe środowisko.  Na kopalni nie mówi się „dzień dobry” – tylko „szczęść Boże”. Sam kult św. Barbary to nie tylko uroczyste parady 4 grudnia. Właściwie każda kopalnia ma pod ziemią niewielką kaplicę poświęconą świętej. Ich ujęcia jeszcze czasem można spotkać w telewizji, za to nie pokazuje się drugiego aspektu. W podziemnych pomieszczeniach wiszą wizerunki św. Barbary, małe obrazki albo trochę większe – a obok nich, cóż, gołe baby. To w końcu bardzo męski świat, bo i praca niewyobrażalnie trudna (nie są to czcze słowa, jeżeli kiedykolwiek będziecie mieć szansę znaleźć się w pobliżu pracującej maszyny górniczej, przekonacie się na własnej skórze). Kobiety raczej nie uświadczysz, zresztą istnieje przesąd, że baba pod ziemią przynosi pecha.

Nieczynna kopalnia w Świętochłowicach, http://www.flickr.com/photos/ahorcado/6532210063/lightbox/, CC-BY-SA 2.0 K. Duda Nieczynna kopalnia w Świętochłowicach, http://www.flickr.com/photos/ahorcado/6532210063/lightbox/, CC-BY-SA 2.0 (K. Duda)

Sama Barbórka jest obudowana przeróżnymi zwyczajami, to bardzo ważne święto w regionie, tak jak kopalnie są dla wielu istotą Śląska. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu była hucznie obchodzona nie tylko na Śląsku, lecz także w całym kraju. Pamiętam, jak w podstawówce na plastyce robiliśmy wtedy górnicze czapki. Dzisiaj ogranicza się do jednego rejonu, z pewnymi wyjątkami. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie co roku z pompą świętuje Barbórkę, otwierając obchody uroczystą paradą przez miasto, z orkiestrą górniczą na czele. Jeżeli będzie się mieć szczęście, można nawet trafić na obrzęd przyjmowania nowych członków do cechu, zwany skokiem przez skórę. Dawniej odbywał się na tzw. szychcie (lub karczmie) piwnej. Kobiety oczywiście nie miały na nią wstępu, żeńskiej załodze zostawał Comber Babski.  

Jeżeli nie na AGH 4 grudnia, tradycje górnicze można poznać w otwartych dla zwiedzających kopalniach, np. w nieczynnej już kopalnia węgla kamiennego „Guido” w Zabrzu.

Uroczysta parada w Nikiszowcu, http://www.flickr.com/photos/polandmfa/6486270539/, CC-BY-ND 2.0 M. Cieszewski Uroczysta parada w Nikiszowcu, http://www.flickr.com/photos/polandmfa/6486270539/, CC-BY-ND 2.0 (M. Cieszewski)

Warto poszperać i dowiedzieć się o przebogatej tradycji górniczej więcej. Nie tylko z okazji Barbórki. Szkoda, żeby za kilka lat nikt nie wiedział, co to są spotkania gwarków. A już na pewno będzie żal uroczystych parad górniczych w malowniczym Nikiszowcu.