bywajtu

Cmentarz żydowski w Bielsku powstał w połowie XIX wieku. Do dzisiaj odbywają się na nim pochówki, chociaż uległ poważnym zniszczeniom podczas II wojny światowej. Lata powojenne jeszcze pogorszyły sprawę, na jego terenie wypasano bydło, w neoromańsko-mauretańskim domu przedpogrzebowym składowano skoszoną trawę. Dopiero po przyznaniu mu statusu zabytku, udało się powstrzymać stopniowe popadanie w ruinę tej niewielkiej nekropolii.

Dzięki licznym sponsorom, głównie z żydowskich rodzin, cmentarz jest teraz w całkiem niezłym stanie (w przeciwieństwie do niszczejącego cmentarza ewangelickiego). Większość macew została odrestaurowana, nie spaceruje się przez wysoką trawę, a zadbanymi alejkami. Bluszcz oblepia tu wszystko – od murów, przez stare akacje, po macewy. Tworzy ciemnozieloną sieć, odgradzającą cmentarz od gwaru miasta. To prawdziwy ogród pamięci.

M.Jabłoński (M.Jabłoński)

Przejście do kwatery G, dawniej ortodoksyjej

Na terenie cmentarza znajduje się kwatera wojskowa – pochowano tu żołnierzy walczących w I wojnie światowej. Nie tylko żydowskich – spoczywają tu trzej muzułmanie. Co więcej, ze względu na ustawę cesarza Franciszka Józefa z 1868 r., głoszącą że żadna gmina wyznaniowa nie może odmówić pochówku na swym cmentarzu osobie nie będącej członkiem owej gminy, na całym cmentarzu pochowano kilku katolików i czterech muzułmanów. To też chyba jedyny w kraju cmentarz żydowski, na którym znajduje się nagrobek z sierpem i młotem. Poza tym na macewach pojawiają się różnorodne żydowskie symbole, jednym z liczniejszych jest dzban. Umieszczano go tylko na nagrobkach mężczyzn, oznaczał przynależność do pokolenia Lewiego. Co może dziwić niektórych zwiedzających, drugim po hebrajskim językiem w inskrypcjach jest niemiecki. W końcu dla ogromnej większości mieszkających tu Żydów był to pierwszy język.

M.Jabłoński (M.Jabłoński)

W środku macewa Zofii Herbst, z sierpem i młotem

Ważnym elementem cmentarza jest jedyny żydowski budynek sakralny w Bielsko-Białej, stojący tuż za bramą dom przedpogrzebowy z XIX wieku, w którym obywały się nabożeństwa żałobne. Jego najciekawszym i najcenniejszym elementem są polichromie stropowe. W środku znajduje się też przeniesiona z cmentarza najstarsza macewa oraz tablice upamiętniające bielskie rodziny żydowskie.

M.Jabłoński (M.Jabłoński)

W tle dom przedpogrzebowy

Mało kto wie, że w na terenie Bielska-Białej istniały dawniej dwie żydowskie nekropolie (bo i dwie gminy żydowskie) – drugi cmentarz znajdował się w Białej przy ul. Wyzwolenia. Został przymusowo zlikwidowany na poczet budowy zakładów sportowych, szczątki ekshumowano i przeniesiono na cmentarz przy Cieszyńskiej. Łatwo odróżnić te dwie części, ponieważ są oddzielone pokrytym bluszczem murem, przez który prowadzi furta. Dawniej w tej części znajdowała się kwatera ortodoksyjna, całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej.

Dla zainteresowanych, książka „Cmentarz Żydowski w Bielsku-Białej” pióra Jacka Proszyka. Wyczerpująca pozycja, bo i autor jest wybitnym specjalistą w tematyce żydowskiej w Bielsku.