bywajtu

Diamentowa Sutra, druk drzeworytowy na papierze, IX w. Chiny, Dynastia Tang. Earthsound; http://en.wikipedia.org/wik... Diamentowa Sutra, druk drzeworytowy na papierze, IX w. Chiny, Dynastia Tang. (Earthsound; http://en.wikipedia.org/wik...)

Chiński Złoty Wiek

Prasa drukarska narodziła się w Chinach w dobie Chińskiego Złotego Wieku na potrzeby olbrzymiego imperium dynasti Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Gwałtowny rozwój gospodarczy niedawno zjednoczonego państwa zaowocował rozwojem technologicznym. Między innymi opracowano technologię wyrabiania papieru, który lepiej nadawał sie do zapisywania niz stosowane wczesniej tabliczki gliniane, jedwab lub zwoje bambusowych deszczułek. Najstarszy znaleziony kawałek papieru konopnego datuje się na II w. p.n.e., zaś technologia masowej produkcji papieru pojawia się w 105 r. n.e.

Najpierw był drzeworyt

Równolegle Chińczycy opracowali pierwszą prasę drukarską, opartą na technologii drzeworytu. Na drewnianej desce wycinano obrazy lub teksty niczym płaskorzeźbę po czym smarowano atramentem i odbijano obraz na płótnie lub papierze. Nie dochodzi jednak do dalszego rozwoju techniki, bo nastaje okres niepokojów. Jednakże w tym czasie  pojawia się w Chinach główny motor dalszego rozwoju druku - buddyzm. Nowa religia potrzebuje ksiąg, więc od 593 r. rozpoczyna się masowy druk tekstów buddyjskich metodą drzeworytniczą (xylografia).

Song prosperity

Trzeba było milenium, aby technikę tę udoskonalić. Z pewnością wpływ na zastój technologiczny miały burzliwe czasy wczesnego średniowiecza, które przyniosły w Chinom rozbicie na mniejsze królestwa i nasilenie najazdów ludów uchodzących za barbarzyńskie. Dopiero okres nowej prosperity, jaki przyniosły rządy dynastii Song (lata 960 - 1279), zaowocował postępem w tej dziedzinie. Drukarz Bi Sheng skonstruował ruchomą prasę drukarską, w której miękkie gliniane czcionki układane były w tablicę tekstową, którą następnie odbijano na papierze, tworząc strony. Zastosowanie gliny wiązało się jednak z koniecznością nieustannych napraw oraz spowalniało pracę.

Optimum

Dlatego wkrótce pojawiło się ulepszenie w postaci czcionek z wypalanej gliny - ceramiki. Jednocześnie urzędnik - wynalazca Weng Chen opracował kilka mechanicznych usprawnień, przyspieszających znacznie samo drukowanie. W efekcie Chiny otrzymały sprawną prasę drukarską, stosunkowo tanią, łatwą w naprawie i jednocześnie trwałą. Optymalność tego modelu w Chińskich warunkach została potwierdzona wielowiekowym użytkowaniem, trwającym jeszcze za panowania dynastii Qing (1644-1912).

Via Mongolica

Ten model prasy został rozpowszechniony w Azji po przez Imperium Mongolskie, które od 1265 r. wchłonęło Chiny, paradoksalnie umożliwiając przepływ technologii i idei na Dalekim Wschodzie.

Koreański cud

Tymczasem w sąsiedniej Korei opracowano pierwszą na świecie prasę metalową. Koreańskie społeczeństwo stanowiło światowy fenomen, gdyż jak twierdzi chiński podróżnik Xü Jing, który w 1223 r. zwiedził Koreę, jej mieszkańcy uważali za hańbę nie umieć czytać. Powszechność umiejętności czytania w Koreańskim społęczeństwie odbiła się  zresztą na rozwoju tamtejszej literatury i stworzyła potrzebę druku. Pierwsza metalowa prasa drukarska powstała około 1234r., w królewskiej hucie dynastii Goryeo a pierwszą książką wydrukowaną na niej był zbiór rytuałów Sangjeong Gogeum Yemun.
Nie doszło jednak do rozpowszechnienia druku, jak to miało miejsce w Europie po Gutenbergu, gdyż król objął prasę monopolem państwowym.

Hangul 

Należy pamiętać, że rozwój druku w krajach azjatyckich był utrudniony także ze wzlędu na cechy tamtejszych alfabetów, blisko spokrewnionych z ideogramami, często bardzo złożonych i o licznych znakach. Aby rozwiązać ten problem w XV w. król Korei - Sejong wprowadził do użytku publicznego 24 literowy alfabet, tzw. hangul, otwierając nowe możliwości przed tamtejszą literaturą.

Krok wstecz

Koreański wynalazek znalazł się przez chwilę w Japonii, która ściągneła do siebie prasę jako łup wojenny w 1593 r. Mimo iż w Nagasaki działała jezuicka drukarnia - model Gutenberga, Japończycy wybrali koreańską prasę i wydrukowali na niej dzieła Konfucjusza. Wkrótce jednak powrócono do drzeworytnictwa i trzeba było czekać aż do połowy XIX w., aby Zachodnie maszyny drukarskie zagościły powrotnie w Azji Wschodniej.

Zaskakujacy Wschód

Historia techniki Dalekiego Wschodu wciąż fascynuje i zaskakuje ludzi Zachodu, wyprzedzając niekiedy o wieki rozwiązania naszej cywilizacji. Równolegle zaskakuje fakt, że mimo iż tak dawno pozyskano pewne wynalazki, przez całe wieki nie zdołano ich właściwie wykorzystać i często ponowne ich wprowadzenia miało miejsce drogą przez Zachód.