bywajtu

27 lipca 1963 roku w Skopje doszło do trzęsienia ziemi. W jego wyniku zniszczeniu uległo około 3/4 zabudowy miasta, a ponad 100 tys. ludzi zostało bez dachu nad głową. Dawid Binder, pierwszy zagraniczny reporter który dotarł do Skopje po trzęsieniu ziemi, lecąc nad miastem samolotem i opisując skalę zniszenia, napisał: "miasto wygląda jak zbombardowane".

Odzew społeczności międzynarodowej był ogromny - możliwe, że nie bez przyczyny był tu kryzys kubański z 1962 roku i chęć pokazania międzynarodowej solidarności. Pomoc nieśli ramię w ramię zarówno żołnieże ze Stanów Zjednoczonych, Zwiazku Radzieckiego oraz innych państw.

Jak już powiedziałam - miasto zostało w większej części zniszczone i wymagało w zasadzie obudowy od zera. W 1964 roku powołano Wydział Planowania Miasta; w tym samym roku ONZ mianowało na managera programu odbudowy Skopje naszego rodaka, Adolfa Ciborowskiego, który pracował przy odbudowie Warszawy po II wojnie światowej. 

Rozpisano też konkurs na projekt urbanistyczny, który wygrał Kenzo Tang - japoński architekt, twórca między innymi Centrum Pokoju w Hiroszimie. We współpracy z nim miało działać dwóch jugosłowiańskich architektów (którzy zajeli niejako drugie miejsce). Zanim jednak zaczęto wdrażać zwycięski projekt - pod presją potrzeb mieszkańców miasta - rozpoczęto już budowę z prefabrykatów osiedli domków. Później będą one nazywane švedski/finski baraki" (szwedzkie/fińskie koszary lub baraki) i "ruski zgradi" (rosyjskie domki)

Wracając jednak do projektu - tworząc go Kenzo Tang mógł puścić wodze fantazji, jednocześnie nie musząc się specjlanie liczyć z istniejącą zabudową - gdyż poza Stara Czarszją i prowadzacym na nią Kamiennym Mostem po trzesieniu ziemi z dawnej architektury zachowało się niewiele. Mozna powiedziec ze to wprost idealne warunki dla kazdego architekta - móc tworzyć miasto od podstaw. Powstał więc projekt totalny, na wskroś nowoczesny. Szkło, metal, beton. a wszystko utrzymane w duchu brutalizmu - póżnej odmiany modernizmu charakteryzującej się surowoscią formy (brut - z fr. surowy).

Projekt został zrealizowany tylko częściowo ale niektóre z elemntów rzeczywiscie można dziś znaleźć w Skopje - ale w mocno zmienionej formie. Np. dworzec kolejowy, który widzicie na pierwszym planie (sama trakcja kolejowa biegnie równolegle do dolnej krawedzi zdjęcia).

"The Japan Architect" nr.130, Maj 1967, cytuje za: http://kierunekbalkany.file... ( "The Japan Architect" nr.130, Maj 1967, cytuje za: http://kierunekbalkany.file...)

A tu stan obecny. Trochę szkoda że tak niewiele zostało z pierwotnego konceptu:

Alan Grant, CC-BY-SA-3.0, http://upload.wikimedia.org... (Alan Grant, CC-BY-SA-3.0, http://upload.wikimedia.org...)

Ostatecznie praktycznie wszystkie wybudowane w tamtym okresie budynki w Skopje powstawały w duchu brutalizmu i koncepcji Tang'a. Np. najbardziej odjechany budynek poczty jaki widziałam - który przywodzi na myśl statek kosmiczny:

yeowatzup, CC BY 2.0, http://upload.wikimedia.org... (yeowatzup, CC BY 2.0, http://upload.wikimedia.org...)
Odbudowę Skopje uznano za zakończoną w 1980 roku. Więcej przykladów "trudnej" architektury tego miasta możecie zobaczyć tutaj.

P.S. Ze względu na zagrożenie sejsmiczne w macedońskich domach nie ma w ogóle instalacji gazowych, a wszystkie kuchenki są na prąd. Wyjątek stanowią małe kuchenki turystyczne na butle z gazem - które najczęściej wykorzystuje sie do parzenia kawy po turecku.

P.S.2 A tu jeszcze w ramach bonusa zdjęcie Skopje techniką tilt-shift:

Goce Mitevski, CC BY-ND, 2.0, http://www.flickr.com/photo... (Goce Mitevski, CC BY-ND, 2.0, http://www.flickr.com/photo...)