bywajtu

Produkcja żelaza w Samsonowie sięga wieku XVI. Wtedy to, w 1598 roku powstał tu pierwszy piec typu bergamowskiego. Jego konstruktorem był pochodzący z Włoch, z Bergamo Hieronim Caccio. Jednak dlaczego właśnie w tym miejscu ulokowana została huta? Pierwsza odpowiedź nasuwa się sama – ponieważ były tu bogate złoża rud żelaza. Ale nie tylko to było istotne. Ważna była również bliskość kompleksów leśnych, jak i dającej się spiętrzyć rzeki. W hucie potrzebna była energia, do wytarzania której wykorzystywano wodę (koło wodne), a bliskość lasów zaopatrywała ją w węgiel drzewny. Te wszystkie warunki spełniał właśnie Samsonów.

Zabudowania Huty Józef ruda Zabudowania Huty Józef (ruda)

Wieża gichtociągowa i pozostałe zabudowania Huty Józef ruda Wieża gichtociągowa i pozostałe zabudowania Huty Józef (ruda)

Huta Józef, gdyż tak nazwano ją w XIXw., została przebudowana przez Stanisława Staszica w latach 1818 – 1823. Wybudowano blok wielkiego pieca, wieżę wyciągową, halę maszyn oraz halę odlewniczą przy wielkim piecu. Co wytwarzano w Samsonowie? Otóż przede wszystkim wyposażenie wojska - armaty czy kule armatnie, ale również elementy konstrukcyjne budynków oraz zdobienia.

Jak działała huta? Zacznę od ciekawostki – otóż wodę huta pobierała z zalewu utworzonego na rzece Bobrzy, która doprowadzana była do niej za pomocą kanału mającego swoje ujście pod wieżą gichtociągową. Wieża ta była najwyższym budynkiem całej huty. Obok niej znajdowało się koło wodne o średnicy 7m, które dawało energię do napędu pomp, miechów i innych urządzeń kuźni. Zasadniczym problemem każdej huty było umieszczanie w piecu węgla, rud i topników. Sprawa była prosta, gdy piec ulokowany był obok stoku/wzniesienia, wtedy surowce wsypywano z góry. W Samsonowie, w którym budynki stoją na płaskim terenie, należało wykorzystać wieżę gichtociągową, w której wnętrzu znajdowała się winda, za pomocą której wwożono surowce do górnej krawędzi pieca (wieża i piec były połączone platformą). Surówka, jaką wytwarzała huta, była na miejscu przerabiana. Modelarnia dostarczała odpowiednich wzorów odlewniczych, a w emalierni dokonywano ostatecznej obróbki. 

Piec z wieżą gichtociągową ruda Piec z wieżą gichtociągową (ruda)

Huta funkcjonowała do 1866, kiedy po trzech trawiących ją pożarach, popadła w ruinę. Na upadek tego miejsca przyczyniły się również rabunkowy wyrąb drzew oraz zmniejszające się pokłady rud żelaza. W efekcie, należało ściągać surowce z innych części kraju, co spowalniało produkcję oraz zawyżało jej koszty.

Huta Józef w 1967 została wpisana do rejestru zabytków i obecnie jest w pełni i za darmo udostępniona zwiedzajacym. 

Huta Józef w pełnej okazałości Artur Michalik, CC BY-SA 3.0, http://commons.wikimedia.or... Huta Józef w pełnej okazałości (Artur Michalik, CC BY-SA 3.0, http://commons.wikimedia.or...)