AutorWydawca IDB
Iwona D. Bartczak
subskrybuj autora
(subskrybuje: 6 osób)

subskrybuj autora, jeśli chcesz otrzymywać informacje o jego nowych notatkach.

Wpisy:
Notatki 84 (+126/-0)
Komentarze 91 (+61/-0)
RSS RSS
Zarejestruj się

13/09/15 publiczna

Południowa Polska renesansowa

czyli ratusze, zamki, kamienice, kasztele

Humaniści - elita odrodzenia - głosili wolność jednostki, piękno człowieka, radość poznawania świata, zachwyt jego urodą. Trochę to pogańskie uczucia, prawda? Zwłaszcza w odniesieniu do poprzedniej epoki - średniowiecza - kiedy liczyła się głównie chwała Boga i życie człowieka po śmierci, a życie na ziemi było jedynie trudnym etapiem do raju (lub piekła). Średniowiecze budowało głównie kościoły, piękne wyraziste kościoły, których forma wyrażała tę tęsknotę do nieba. Renesans budował zamki, ratusze, kamienice, dokumenty bogactwa szlachty i mieszczaństwa oraz ważności ziemskiego bytowania. Duchowieństwo zrażone do świeckiego charakteru renesansu, pozostało przy tradycyjnym gotyku, a nawet sięgnęło do architektury romańskiej. Jeśli już renesans wkraczał do kościołów, to w postaci ołtarzy i kaplic.

W Polsce renesans pozostawił po sobie piękne zamki, kamienice, ratusze. Perłą tego stylu jest zamek w Baranowie Sandomierskim (XVI w), siedziba rodu Leszczyńskich, choć miał i innych właścicieli, np. Sanguszków, Górków, Lubomirskich.

Zamek w Baranowie Sandomierskim Zamek w Baranowie Sandomierskim (IDB)

Zamek w Baranowie Sandomierskim Zamek w Baranowie Sandomierskim (IDB)

Ostatnim właścicielem był Roman Dolański, który utracił go w wyniku reformy rolnej w 1945 roku. Następnie należał do przedsiębiorstwa "Siarkopol", a w 1997 roku został przejęty przez Agencję Mienia Przemysłowego, odnowiony, udostępniony do zwiedzania, organizacji imprez i innej aktywności.

Zamek w Baranowie Sandomierskim Zamek w Baranowie Sandomierskim (IDB)

W architekturze renesansu panowały wszechwładnie arkady, wsparte na filarach lub na kolumnach. Galerie arkadowe podnosiły okazałość i dekoracyjność budowli, a także usprawniały komunikację wewnątrz budynku.

Oprócz wielkich zamków budowano też okazałe dwory. Podobnie jak zamki miały jeszcze charakter obronny. Ale na dworach nie było już miejsca na arkady. Bryłę na planie prostokąta urozmaicały dekoracyjne attyki na szczycie i narożne izby, zastępujące dawne baszty. Te wysunięte narożniki wejdą potem - w drugiej połowie XVII w - do tradycji polskich dworów drewnianych  jako izby-alkierze.  Na zdjęciu poniżej kasztel w Szmbarku koło Gorlic. Ostatnio pięknie odnowiony, można go zwiedzać.

Dwór obronny w Szymbarku koło Gorlic. Dwór obronny w Szymbarku koło Gorlic. (IDB)

Zdjęcie powyżej zostało zrobione z położonej tuż obok restauracji mieszczącej się w starym modrzewiowym dworku, też bardzo polecam :)

Restauracja w Szymbarku Restauracja w Szymbarku (IDB)

A wracając do renesansu na południu Polski, warto zwrócić uwagę na piękne ratusze. O ratuszu w Tarnowie już pisałam, poniżej fotka z ratuszem w Sandomierzu. Ile podobieństw, prawda? Choć skala dużo większa. No i rynek w Sandomierzu by najmniej nie jest płaski, co powoduje, że na zdjęciu jedna pierzeja ginie jakby pod jego płytą.

Rynek w Sandomierzu Rynek w Sandomierzu (IDB)

Przeważnie przebudowywano ratusze gotyckie. Tak się stało na przykład w Rzeszowie i w Jarosławiu. Ratusz w Rzeszowie łączy cechy stylu renesansowego i gotyckiego (widoczny dach!). Zdjęcie zostało zrobione z balkonu restauracji i hotelu Bristol, świetnego miejsca, które harmonijnie łączy motywy ludowe łemkowskie z komfortem i  nowoczesnością.

Ratusz w Rzeszowie Ratusz w Rzeszowie (IDB)

Ratusz w Jarosławiu Ratusz w Jarosławiu (IDB)

W tym okresie bogaciły się miasta. Mieszczanie stawiali nowe kamienice. Wciąż byli skrępowani wymiarami gotyckiej wąskiej działki. Tam jednak, gdzie warunki pozwalają stawiają szerokie, wsparte na filarach podcieni, harmonijne, udekorowane budowle.

Z tymi podcieniami w Polsce jest kłopot. Architekci i naukowcy spierają się czy zaimportowano je do naszego kraju z Włoch, gdzie są powszechne, czy jednak jest to kontynuacja rodzimych wzorów, ponieważ podcienia były w Polsce powszechne również we wcześniejszej (i późniejszej też) architekturze drewnianej miast i wsi.

Rynek w Jarosławiu z kamienicą Orsettich Rynek w Jarosławiu z kamienicą Orsettich (IDB)

Na zdjęciu na pierwszym planie znajduje się neorenesansowy ratusz, a w głębi najpiększa kamienica na jarosławskim rynku - renesansowa kamienica Orsettich, widoczna też i na poprzednim zdjęciu.

Na wszystkich fotkach powyżej warto zwrócić uwagę na attykę, czyli grzebień na szczycie ścian, który zawsze wieńczy budynek renesansowy. Kształt polskich attyk jest tak urozmaicony, że nie znaleziono dwóch takich samych. Ot, polska fantazja!