Węgiel
Niejedno ma imię
Nawet nie mamy pojęcia, jak często stykamy się z węglem. Pomińmy węgiel jako pierwiastek chemiczny, który buduje w zasadzie wszystko co nas otacza i skupmy się na węglu wydobywanym spod ziemi.
O węglu i przemyśle kopalnianym sporo się pisze na bywajtu, warto jednak wiedzieć, skąd pochodzi węgiel i do czego go używamy. Po pierwsze, istnieje klasyfikacja gatunków węgla w zależności od zawartości pierwiastka węgla (C).
Najsłabszy węgiel, najbardziej zanieczyszczony, to torf. Jest to najmłodszy węgiel kopalny, zawierający mniej niż 60% pierwiastka C. Powstaje w wyniku niepełnego rozkładu szczątków roślinnych w warunkach beztlenowych, przykryty wastwami bagien. Jest bardzo higroskopijny, co stanowi ogromne zagrożenie. Przykładem jest Kraków, który zdecydował się na zmianę przebiegu Wisły, zapomniawszy o swoim podłożu geologicznym. Torf zachował się jak gąbka i lata 60. XX wieku w Mieście Królewskim upłynęły w nerwowej atmosferze ratowania zabytków zapadających się pod ziemię. Aktualnie już nikt chyba torfem nie pali. Dymi to, śmierdzi i jest bardzo mało wydajne. Już chyba wydajniejsze jest opalanie domu krowimi odchodami...
Wydobycie torfu (http://pl.wikipedia.org/wik...)
Kolejnym rodzajem węgla jest węgiel brunatny. Ma zawartość pierwiastka w granicach 62-75%, zalega nieco głębiej niż torf i jest bardziej przeobrażony. Wydobywa się go w sposób odkrywkowy, tzn. ździera się wierzchnią warstwę gruntu, a następnie wybiera złoże za pomocą maszyn górniczych oraz taśmociągów. Polska od lat utrzymuje się w pierwszej dziesiątce wydobycia węgla brunatnego na świecie.
Kopalnia węgla brunatnego i elektrownia w Bełhatowie (Apocalyptiq, http://pl.wikipedia.org/wik... CC BY-SA 3.0)
Czarne złoto, węgiel kamienny, nasza duma narodowa zawiera od 75 do 97% pierwiastka węgla. W Polsce wydobywa się go od 1657 roku (kopalnia odkrywkowa Murcki – tam znajduje się wychodnia pokładu), a pierwszy podziemny zakład powstał w 1755 roku i funkcjonuje do dziś, po restrukturyzacji jako KWK Murcki-Staszic w Katowicach. Na świecie węgiel kamienny wydobywa się – w zależności od głębokości zalegania pokładu – odkrywkowo (nawet do 300 metrów w USA, Australii, Chinach czy Rosji) lub głębinowo, jak w wypadku polskich kopalń. To ten rodzaj najczęściej ogrzewa nasze domy i służy, obok koksu, jako produkt spalania w elektrowniach cieplnych i większych kotłowniach.
Wydobyciu węgla kamiennego najczęściej towarzyszy wieża górnicza (Lestas, http://pl.wikipedia.org/wik...)
Koks to paliwo uzyskiwane poprzez wygrzewanie węgla kamiennego w specjalnie skonstruowanych piecach koksowniczych, gdzie temperatura dochodzi nawet do 1200 stopni. Koks w stosunku do węgla kamiennego ma większą kaloryczność, a spalanie jest spokojniejsze.
Koks z bliska (koks Bennstoff, http://pl.wikipedia.org/wik...)
Produktem ubocznym spalania w procesach hutniczych czy ciepłowniczych jest żużel. Oprócz oczywistego dla fanów sportów motorowych zastosowania są tacy, którzy dają mu drugie życie, spalając w swoich piecykach (trudno tu mówić o kaloryczności i wydajności), a nawet używają do budowania domów, co nazywamy biedabudownictwem.
Wróćmy do rodzajów węgla. Powyżej węgla kamiennego w hierarchii plasuje się antracyt z zawartością pierwiastka węgla 92-95%. W Polsce był krótko wydobywany, jednak koszty i proces technologiczny przerósły górników z Wałbrzycha. Znajduje zastosowanie głównie w przemyśle, m.in. w procesie wytwarzania grafitu. Nigdy za to w Polsce nie wystąpił Szungit, toteż jego istnienie dla wielu jest niespodzianką. Ma zawartość pierwiastka węgla do 99%, występuje zaledwie w kilku miejscach na ziemi.
Lśniący dumą antracyt (Coal anthracite, http://pl.wikipedia.org/wik...)
Wspomnieć należy również o węglu drzewnym (można utożsamiać go z węglem aktywnym), który naturalnie powstaje bardzo rzadko, a towarzyszy nam przecież na każdym grillu. Pozyskuje sie go poprzez obróbkę termiczą drewna w procesie suchej destylacji. W przeszłości usypywano stos drewna, zasypywano ziemią i podpalano. Dziś to samo robi się w specjalnych piecach, tzw. retotach.
Współczesne piece do wypalania węgla drzewnego (Charcoal retorts cm01, http://pl.wikipedia.org/wik...)