bywajtu

Pamiętacie jeszcze,  jak fascynowały Was pociągi i wszystko, co jeździ po torach? Dla dziecka każda przejażdżka jest wyjątkowym przeżyciem. Dorośli jeżdżą pociągami i tramwajami, bo muszą.

A.Gavillet, https://www.flickr.com/phot... CC-BY-2.0 (A.Gavillet, https://www.flickr.com/phot... CC-BY-2.0)

A po czym tak naprawdę jeździmy? Na świecie spotyka się kilkadziesiąt różnych typów rozstawów torów. Zostańmy więc w granicach Polski, z drobnymi dygresjami zagranicznymi. Zacząć wypada od mądrej definicji rozstawu szyn. Jest to prześwit toru mierzony 14 mm poniżej powierzchni tocznej główki szyny pomiędzy bocznymi płaszczyznami szyn. Polskim nominalnym rozstawem szyn jest 1435mm, co odpowiada większości sieci kolejowej i tramwajowej oraz wszystkim liniom metra. Jest to tzw. „stephensonowski” albo „normalny” rozstaw szyn, użyty po raz pierwszy w Anglii w 1825 roku. 

Na pewno przynajmniej raz jechaliście pociągiem. Wewnątrz kraju nie musieliśmy nigdy czekać na zmianę rozstawu szyn lub przesiadać się z tego powodu do innego pociągu. Chyba że trafiliśmy na nieliczne wyjątki:

Kolej szerokotorowa (linia kolejowa nr 65 lub „hutnicza“) z szerokością 1520 mm istniejąca w Polsce jedynie na trasie Sławków-Hrubieszów. Rozstaw jest tożsamy z tym w państwach byłego Związku Radzieckiego. Na wschodniej granicy odprawa paszportowa w pociągu zajmie Wam znacznie więcej czasu właśnie z powodu innego rozstawu szyn. Linia Hutnicza powstała w 1979 roku by połączyć Śląsk z bratnimi państwami. Po przemianie ustrojowej użytkowana była jeszcze pasażersko do 2000 roku (bezpośrednie połączenia z Rosją i Ukrainą), od kilkunastu lat planuje się wykorzystanie jej do połączenia Europy Centralnej i Zachodniej ze Wschodnią.

Mapa Linii Hutniczej Szerokotorowej P Tysarczyk, http://pl.wikipedia.org/wik... Mapa Linii Hutniczej Szerokotorowej (P Tysarczyk, http://pl.wikipedia.org/wik...)

Kolej wąskotorowa - każda o rozstawie torów mniejszym niż 1435mm. Istnieje ich kilkanaście, np. gnieźnieńska, świętokrzyska czy rogowska (najdłuższa, 49km o rozstawie 750mm), dochodzi jeszcze kilka parkowych kolejek, np. kolejki parkowe w Cichowie i Chorzowie oraz kilka kolei leśnych, np. Bieszczadzka Kolej Leśna. Ta ostatnia powstała w 1890 roku w celu wywozu drewna z gór. Najpierw miała rozstaw szyn 760mm, po wojnie zrestrukturyzowano ją do 750mm. Działa do dziś, jednak jedynie turystycznie.

Kolejka w Bieszczadach Hwat, http://pl.wikipedia.org/wik... Kolejka w Bieszczadach (Hwat, http://pl.wikipedia.org/wik...)

Na uwagę zasługuje parkowa kolejka w Cichowie, najwęższa na świecie (miano to dzieli z kolejką Katzensee koło Zurichu). Należy do grupy kolei lilipucich (Liliputbahn) i ma zaledwie 241mm rozstawu. To niewiele więcej niż krótszy wymiar kartki A4! 

Do kolejek wąskotorowych należą też wszystkie wewnątrzzakładowe (przemysłowe) trakcje, działające w większych zakładach, np. na kopalniach, również pod ziemią.

Kolejka użytkowana do transportu wewnętrznego na terenie jednej z kopalni M.Jabłoński Kolejka użytkowana do transportu wewnętrznego na terenie jednej z kopalni (M.Jabłoński)

Pociągiem o najszerszym rozstawie szyn był „Długonogi Tatuś“ (Daddy Long Legs). W 1986 roku, w okolicach Brighton, uruchomiono połączenie w wodach Kanału La Manche. Wysokość konstrukcji miała ponad 7 metrów, rozstaw szyn prawie 5,5 metra, a linia rozciągała się na 4,5km. Kolejka, wielokrotnie niszczona przez sztormy, ostatecznie została zlikwidowana po 5 latach.

Daddy long legs Kneiphof, http://en.wikipedia.org/wik... Daddy long legs (Kneiphof, http://en.wikipedia.org/wik...)

A co z tramwajami? Tu było bardziej burzliwie i o tym już wkrótce.