bywajtu

Zakon

Główne miasto Malty, nazywane w miejscowym języku Il Belt (miasto), jest jedną z najmłodszych stolic Europy. Chociaż sama wyspa została zasiedlona co najmniej 5000 lat p.n.e. i od tego czasu ozdobiono ją licznymi zabytkami różnych cywilizacji (m.in. słynne budownictwo megalityczne), historia La Valetty zaczęła się dopiero w XVI w. Miasto założyli w 1565 r. władający wyspą Joanici (Zakon Szpitala św. Jana w Jerozolimie), zaraz po odparciu wielkiej inwazji tureckiej.

Panorama miasta Tintazul; http://en.wikipedia.org/wik... Panorama miasta (Tintazul; http://en.wikipedia.org/wik...)

Gdy w 1522 r. Turcy zdobyli Rodos, dotychczasową stolicę Joanitów, nieliczni rycerze w habitach którym udało się umknąć z pogromu zaczęli szukać nowej siedziby. W 1530 r. otrzymali od Karola V Hiszpańskiego Maltę, a także Gozo i Trypolis jako wieczne lenno. W zamian zostali zobowiązani płaceniem symbolicznego trybutu w postaci jednego sokoła maltańskiego rocznie.

Oblężenie

W 1565 r. na Malcie wylądowała turecka armia licząca 40 000 żołnierzy, przeciwko 9000 garnizonowi.  Jednakże po długim oblężeniu Joanitom udało się zmasakrować napastnika, przy czym nie bez znaczenia były głód i choroby szerzące się wśród Turków. Z wyspy powróciło mniej niż 15 000 muzułmanów, podczas gdy dzień zwycięstwa mogło uczcić raptem 600 Szpitalników. Nie mniej, zwycięska obrona Malty wlała w naciskaną przez Islam Europę nową nadzieję, której ucieleśnieniem stało się zawiązanie Świętej Ligi i bitwa pod Lepanto.

Wnętrze Pałacu Wielkich Mistrzów Jean-Christophe BENOIST; http://en.wikipedia.org/wik... Wnętrze Pałacu Wielkich Mistrzów (Jean-Christophe BENOIST; http://en.wikipedia.org/wik...)

Ziemia na wagę złota

Zaraz po odparciu Turków w 1565 r. zakon postanowił zbudować nowe miasto w okolicy, w której znajdował się zniszczony fort św. Elma.  W 1566 r. odbudowano fort, włączając go w system fortyfikacji nowej osady, La Valetty. Miasto nazwano na cześć wielkiego mistrza Szpitalników, Jeana Parisota de Valette, dowodzącego obroną Malty w 1565 r. Wg legendy, gdy wielki mistrz kładł kamień węgielny pod Valettę, miejscowi powiedzieli, że kiedyś każda piędź tej ziemi będzie na wagę złota.

Plan miasta stworzył Francesco Laparelli, wyznaczając długie i szerokie ciągi komunikacyjne, biegnące od bram miejskich do Fortu św. Elma.  Było to niezwykle nowoczesne rozwiązanie jak na tamte czasy, w których dominowała jeszcze ścisła zabudowa w stylu średniowiecznym. Valetta została ukończona w 1571 r., przepełniona architekturą barokową. Miasto zachowało ten charakter do dziś,  wzbogacony gdzieniegdzie elementami manieryzmu i neoklasycyzmu.

Miasto swoich czasów

Mimo wojskowego charakteru Zakonu Joanitów, Valetta była postrzegana jako miasto sztuki i nauki. W mieście znajdował się jeden z najnowocześniejszych szpitali ówczesnego świata, przy którym działały szkoły anatomii, farmacji i chirurgii. Ściągano również wybitnych artystów epoki, w tym Caravaggia, aby uświetnili miejscowe kościoły swoją sztuką.

W połowie XVIII w. w Valettcie otwarto bibliotekę publiczną, szkołę matematyki i nauk morskich a w końcu także uniwersytet. W tle zaczęły jednak narastać niesnaski społeczne, wynikające z niechęci miejscowej ludności do joanitów, których postrzegano jako klasę uprzywilejowaną.

Fort Św. Elma, jedyny zdobyty przez Turków fort na Malcie, później stał się zalążkiem do rozwoju stolicy wyspy - La Valetty. Geo Swan; http://en.wikipedia.org/wik... Fort Św. Elma, jedyny zdobyty przez Turków fort na Malcie, później stał się zalążkiem do rozwoju stolicy wyspy - La Valetty. (Geo Swan; http://en.wikipedia.org/wik...)

Cień Napoleona

W 1798 r. Malta została zdobyta przez Napoleona, w jego drodze do Egiptu, a Joanici znaleźli się ponownie na wygnaniu. Co ciekawe, większość z nich znalazła schronienie w prawosławnym Sankt Petersburgu, gdzie ogłosili wielkim mistrzem… cara Rosji.

Francuzi obalili dawne struktury feudalne, znoszcząc niewolnictwo i uwalniając tureckich jeńców. Wkrótce jednak francuski garnizon musiał skapitulować przed zbuntowanymi Maltańczykami, którzy przekazali wyspę Brytyjczykom w charakterze dominium. Stan ten zalegalizował Kongres Wiedeński w 1815 r.

Korona Brytyjska

Pozycja Malty  znacznie wzrosła po otwarciu Kanału Sueskiego w 1869 r., kiedy wyspa stała się ważnym przystankiem na trasie między Egiptem a Anglią. Był to jeden z ważniejszych szlaków handlowych Brytyjskiej Korony, z czego korzystali Maltańczycy, wprowadzając w tym czasie na wyspie wiele nowych upraw i usprawnień. Przez odwiedzających wówczas Valettę, miasto zostało zapamiętane jako pełne pałaców i nieustępujące Wenecji czy Kadyksowi.

W czasie II wojny światowej wyspa odegrała olbrzymią rolę jako baza wojskowa, skąd wyruszały eskadry lotnicze i morskie przecinające zaopatrzenie dla wojsk osi w Afryce Północnej. To dzięki nim Rommel, Lis Pustyni, borykał się nieustannie z problemami logistycznymi, nie mogąc sobie jednocześnie pozwolić na zaatakowanie ufortyfikowanej Malty.

W 1964 r. po długich negocjacjach Malta uzyskała niepodległość, a Valetta stała się jej stolicą.

   Pałacowa zbrojownia Wielkich Mistrzów zrobi na każdym wrażenie Berthold Werner; http://en.wikipedia.org/wik... Pałacowa zbrojownia Wielkich Mistrzów zrobi na każdym wrażenie (Berthold Werner; http://en.wikipedia.org/wik...)