bywajtu

Przy okazji pobytu na Pomorzu Śwrodkowym pojeździłem trochę po okolicach. Słupsk, wybrzeże i w ogóle słupskie "Kaszuby" okazały się nadzwyczaj ciekawe. O kilku atrakcjach będę miał na pewno jeszcze napisać, na razie nieco o Swołowie (po kaszubsku Zołowò, po niemiecku Schwolow), wsi, która przetrwała w swoim oryginalnym, bardzo ciekawym układzie przestrzennym, tak zwanej owalnicy. 

 

Z grubsza układ ten polega na tym, że na oś wsi składają się dwie drogi rozchodzące się na jej początku i schodzące się na jej końcu, tworząc w ten sposób elipsę. Pośrodku niej znajduje się podłużny plac z kościołem, to centrum wsi. Z kolej domy stoją przy drogach, zazwyczaj po ich zewnętrznej stronie, za nimi rozciągają się pola. To rzadki układ w Polsce, ale dość popularny we wschodnich Niemczech i w Czechach. Oto schemat:

 

 

Układ przestrzenny to jednak nie jedyna atrakcja Swołowa. Wieś warta jest odwiedzenia głównie ze względu na to, że zorganizowano w niej wyjątkowy skansen. Zazwyczaj skanseny budowane są na odrębnych placach, nieraz bardzo dużych jak np. Muzeum Wsi Kaszubskiej we Wdzydzach. Gromadzi się na nich różne obiekty pochodzące w większości z innych miejsc. Inaczej skansen w Swołowie, obiektami skansenowymi są tu trzy stare zagrody położone w różnych lokalizacjach osady. W nich zorganizowane są ekspozycje o historii i kulturze wsi słupskiej, w szczególności o samym Swołowie, niegdyś jednej z najbogatszych miejscowości w regionie. Obok nich toczy się zupełnie normalne życie wsi, bo Swołowo nadal jest zamieszkane, jest sklep, są samochody w podwórkach i anteny satelitarne na dachach, jest nawet gospoda.

 

 

Co ważne, prawie wszystkie zabudowania, nie tylko te skansenowe, to zabytki architektury ryglowej/szachulcowej z charakterystyczną kratownicą drewnianego szkieletu. Gminy wokół Słupska, w których najwięcej jest takiej architektury, nazwano od nich "krainą w kratę", Swołowo jest bodaj najbardziej reprezentacyjną wsią dla niej, niejako stolicą "krainy w kratę". Nazwa, owszem, bardzo ładna i odpowiednia, bo rzeczywiście region różni się od sąsiednich liczbą domów w kratkę, choć wcale nie samym ich występowaniem, podobne są też gdzie indziej, w Polsce głównie na Pomorzu i Wielkopolsce, w Europie prawie wszędzie powyżej Alp, od Alzacji poprzez Belgię, Holandię aż do Niemiec. To styl ponadnarodowy, a nie tylko niemiecki, co mogłoby sugerować  popularne u nas (ale i błędne) określanie szachulca mianem "mur pruski". 

 

 

I jeszcze o gospodzie we wsi. Już sama nazwa budzi sympatię: "Pod Wesołym Pomorzaninem". Jeśli będziecie w Swołowie koniecznie odwiedźcie, mieści się w starym - a jakże - szachulcowym domu. Ja w niej zjadłem delikatny chłodnik z rewelacyjnymi gotowanymi w maśle ziemniakami okraszonymi kminkiem. Pycha!

 

 

Podoba mi się pomysł zorganizowania muzeum w kilku zagrodach istniejącej wsi. To ciekawy sposób wsparcia całej osady, zresztą pracownikami skansenu są głównie Swołowianie. Inna rzecz, że Swołowo ze względu na swój zachowany układ i architekturę jak niewiele innych wsi nadaje się do realizacji takiego przedsięwzięcia. Tak czy owak dla odwiedzającego region turysty to niezła atrakcja, a dla mieszkańców pewnie dodatkowe wpływy i szansa na promocję.

 

Kilka zdjęć: