bywajtu

Jedną z przypadłości Stargardu Szczecińskiego jest to, że często jest mylony ze Starogardem Gdańskim. Dwa różne miasta, leżące w różnych województwach (Starogard na Pomorzu, Stargard w Zachodniopomorskim) i na różnych długościach geograficznych.

Stargard Szczeciński swoje położenie wręcz upamiętnia. Jedną z atrakcji turystycznych miasta jest niepozorny obelisk. Nie odznacza się niczym szczególnym – zwykły kamień, tablica informacyjna i globus postawiony na jego szczycie. Lokalizacja też nieciekawa – na wylotówce w stronę Szczecina przy najbardziej ruchliwej ulicy miasta (ul. Szczecińska).

Pomnik 15. Południk w Stargardzie Szczecińskim. GNU FDL, http://pl.wikipedia.org/wik... Pomnik 15. Południk w Stargardzie Szczecińskim. (GNU FDL, http://pl.wikipedia.org/wik...)

Pomnik 15. Południk w Stargardzie Szczecińskim. Źródło: wikipedia.org

Obelisk wyznacza miejsce, w którym przebiega 15. południk. No prawie. W rzeczywistości stoi 220 metrów na zachód od linii 15. długości geograficznej wschodniej. To rezultat niedokładności sprzętu do pomiarów geodezyjnych, którego używano w tamtych czasach – czyli w okresie międzywojennym. Szacuje się lata 30. XX wieku, jednak dokładna data postawienia pomnika nie jest znana. W tamtym okresie Stargard należał jeszcze do Niemiec, dopiero po II wojnie światowej (w 1946 roku) miasto przyłączono do Polski.

Zastanawiam się na ile cenna jest to pamiątka. Lokalizacja jest doprawdy marna. Wszystkie atrakcje turystyczne Stargardu, o wiele bardziej okazalsze (baszty, mury, katedra), znajdują się w obrębie Starego Miasta. Zapewne mało kto zapuszcza się aż pod Pomnik 15. Południka, który znajduje się prawie na granicy miasta. Zwłaszcza, że nie ma tam nic ciekawego do zobaczenia.

Postać rzeczy zmienia fakt, że 15 południk to, jakby nie patrzeć, dość istotna dla nas linia na siatce południków i równoleżników globu ziemskiego, bo leży on dokładnie 15 stopni na wschód od południka zerowego (przebiegającego przez Greenwich w Londynie). Co to dla nas oznacza?

Wróćmy na chwilę do szkoły, wspomnijmy geografię i pobawmy się matematyką: 1° geograficzny to 4 minuty czasu słonecznego. Czyli: 15 x 4 min = 60 min = 1h. W praktyce znaczy to, że kula ziemska w ciągu godziny obraca się o 15 stopni. Jaki z tego wniosek? Policzmy od drugiej strony. Kula ziemska, jak to kula, ma 360° i wiemy, że pełen obrót wokół własnej osi wykonuje w ciągu jednej doby (24h). A więc: 360°/24 = 15°.

Wniosek: 15 południk wyznacza nową strefę czasową. Dokładnie jest to strefa UTC+1:00 (ang. Universal Time Clock) – czyli wyznaczany przez południk zerowy Uniwersalny Czas Koordynowany plus 1 godzina. W tej strefie znajduje się obowiązujący nas i znaczną część Europy czas środkowoeuropejski CET (ang. Central European Time). I właśnie teraz, w okresie zimowym (od ostatniej niedzieli października do ostatniej niedzieli marca), przyjmujemy czas odpowiadający czasowi słonecznemu południka 15°E.

Strefy czasowe w Europie. Czas środkowoeuropejski zaznaczony na czerwono. maix¿?, cc-sa lub GPL, http://pl.wikipedia.org/wik... Strefy czasowe w Europie. Czas środkowoeuropejski zaznaczony na czerwono. (maix¿?, cc-sa lub GPL, http://pl.wikipedia.org/wik...)

Strefy czasowe w Europie. CET na czerwono. Źródło: wikipedia.org

Sprawa się komplikuje w okresie letnim - znajdujemy się wtedy w strefie UTC+2:00 i przyjmujemy czas odpowiadający czasowi słonecznemu południka 30°E. Reasumując, przyjmujemy taki czas jakbyśmy byli na stopniu 30 (2 godziny od południka zero), ale wciąż jesteśmy oddaleni o 15 stopni. Uf! To już wiecie, dlaczego ostatnio zmienialiśmy godzinę na zegarkach i czemu spaliśmy godzinę dłużej ;-)

Wracając do Stargardu Szczecińskiego – pasjonaci mogą wybrać się w trasę wyznaczoną na terenie województwa Zachodniopomorskiego, którą determinuje właśnie 15 południk. Przebiega ona przez gminy położone na tej długości geograficznej – Stargard, Golczewo, Osina, Pyrzyce i Rewal. Więcej informacji na stronie Projekt 15 Południk.