bywajtu

Zanim pojawiły się pierwsze monety (Lidia VII w. p.n.e.), funkcję środka pieniężnego pełniły różne, zestandaryzowane towary. Jednym z najpopularniejszych były sztaby (ang. ingot) stopów i metali, umożliwiające transakcje o dużej wartości. W późnej epoce brązu, czyli od połowy II tysiąclecia p.n.e pojawiają się zestandaryzowane w wadze i kształtach sztaby różnych metali, przeważnie miedzi i cyny, które krążą w handlu w basenie Morza Śródziemnego, Mezopotamii, Azji Mniejszej i Bałkanów.

Co ciekawe, sztaby miedzi lub cyny były formowane (poprzez wytapianie) w kształcie wyprawionej skóry wołowej (ang. oxhide), i niektórzy archeolodzy uważają, że być może miały wartość jednego wołu. To by wskazywało na ich znaczenie jako środka pienieżnego, tezauryzacji oraz miernika wartości, czyli funkcje przypiswane pieniądzu.

Znajdowane się również sztaby o innych kształtach i wielkościach, jak się przypuszcza, odpowiadające innym "nominałom" - takich znalezisk dostarczyły wraki statków z Uluburun i Cape Gelidonya w Turcji.

Niesamowite wyniki dały badania surowców, z jakich zostały sporządzone sztaby "oxhide". Okazuje się, że niektóre ze znalezionych na morzu środziemnym sztab pochodziły aż z terenów Iranu lub Afganistanu, chociaż większość sztab pochodziła z Cypru, który słynął w starożytności jako źródło miedzi. To pokazuje ogromny zasięg w handlu tym ciężkim i nieporęcznym towarem. 

Najpóźniej znaleziona sztaba "oxhide" pochodzi z Sardynii, z około 1000 r. p.n.e., która musiała być znaczącym odbiorcą tego towaru ze względu na liczbę znalezisk. Odpowiada to chronologicznie drastycznym zmianom cywilizacyjnym, jakie nastąpiły nad morzem śródziemnym, kładąc kres handlowi sztabami "oxhide".

Jednakże trudno oprzeć się wrażeniu podobieństwa kształtów sztab "oxhide" z wczesnorzymskimi aes rude (as brązowy), mniejszych sztab ale przedstawiających niekiedy ten sam kształt wołowej skóry. Asy brązowe od VIII w. do IV w. p.n.e. pełniły w Italii rolę środka pieniężnego, na ich podstawie rozwinął się rzymski system monetarny.

  Miedziana sztaba "oxhide" czyli w kształcie wołowej skóry. Chris 73; http://en.wikipedia.org/wik... Miedziana sztaba "oxhide" czyli w kształcie wołowej skóry. (Chris 73; http://en.wikipedia.org/wik...)