Historia Cywilizacji
13 osób
Moderatorzy:
    pioter MarcinSz.
Autorzy strony:
    Agata pinot pioter Atavus Ola MarcinSz. WiktorOnoff

Ustawienia strony:

Widoczność: wszyscy
Publikować mogą: autorzy
Moderacja: po publikacji
RSS RSS
Zarejestruj się

08/01/14 od pioter
W temacie: Polska nowoczesna, Polska zacofana

Początki przemysłowej Łodzi

Łódź to najszybciej rozwijające się polskie miasto w XIX wieku. Z niewielkiej osady w środku puszczy w ciągu kilkudziesięciu lat przekształciła się w ogromny ośrodek przemysłowy.

Tak wyglądała jeszcze w 1812 roku: 

Łódź w 1812 roku: A. Kościół parafialny (aktualnie Koścół NMP), B. Krzyż przydrożny na Górkach Plebańskich, C. Zabudowania probostwa, D. Rynek (aktualnie Stary Rynek), E. Staw młyński (aktualnie Park Staromiejski), F. Młyn grobelny (d. biskupi), G. Droga łęczycko-piotrkowska (ul. Zgierska) Łódź w 1812 roku: A. Kościół parafialny (aktualnie Koścół NMP), B. Krzyż przydrożny na Górkach Plebańskich, C. Zabudowania probostwa, D. Rynek (aktualnie Stary Rynek), E. Staw młyński (aktualnie Park Staromiejski), F. Młyn grobelny (d. biskupi), G. Droga łęczycko-piotrkowska (ul. Zgierska) (http://commons.wikimedia.or...)
 
W 1820 roku rząd Królestwa Polskiego z inicjatywy Stanisława Staszica i Rajmunda Rembielińskiego (prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego) nadał jej i kilku jeszcze mazowieckim miastom (m.in. Zgierz, Gostynin, Łęczyca) status osady fabrycznej. Plan przewidywał sprowadzenie do Łodzi sukienników i wydzierżawienie im działek na pobudowanie warsztatów. Na swoje przedsięwzięcia osadnicy mieli też dostawać kredyt rządowy i zwolnienie z podatków w pierwszych latach działalności. Wybór Łodzi, miasteczka liczącego ledwie kilkadziesiąt domów, położonego przy trakcie Piotrkowsko-Łęczyckim, nie był przypadkowy. Nie tylko sprzyjał mu fakt, że Łódź i okolice od 1798 roku należały do rządu (wcześniej były to dobra kościelne), ale przede wszystkim położenie miasta. Wokół Łodzi rozciągały się potężne lasy, które mogły dać dużo drewna do budowy warsztatów i na opał. Ponadto w pobliżu przepływało wiele rzek, co prawda niewielkich, lecz dzięki dużym spadkom i spiętrzeniom wystarczających, by mogły na nich pracować koła wodne napędzające maszyny. Do wykorzystania były również duże zasoby wód powierzchniowych, które  dawały wodę do codziennego użytku (pomyśleć tylko, że konkurencyjny Manchester będzie musiał w połowie wieku doprowadzać wodę aż z odległych o 150 km zbiorników). 
 
Na pierwszych osadników nie trzeba było długo czekać. Byli nimi rzemieślnicy i przedsiębiorcy z różnych regionów Polski i Europy. Wytyczono dla nich działki (które nazywano wtedy "ogrodami sukienniczymi") głównie po wschodniej stronie traktu piotrkowskiego, który przemianowano na ulicę Piotrkowską. Wtedy też nieco na południe od rynku (obecnego Starego Rynku) wyznaczono "Nowe Miasto" z Nowym Rynkiem (obecnie pl. Wolności) - charakterystycznym ośmiokątnym placem, przy którym stanie ratusz i kościół. Tak wyglądał plan "Nowego Miasta" z 1823 roku z zaznaczonymi działkami:
 
 
Przy Piotrkowskiej zaczęli stawiać pierwsze domy osadnicy i w ten sposób Łódź nabierała swojego nowoczesnego kształtu z ulicą Piotrkowską jako osią miasta. W jej pobliżu powstawać będą niebawem już nie tylko skromne warsztaty tkackie, lecz również rozległe obszary fabryczne. Miasto w ciągu 30 lat powiększy swoją powierzchnię kilkakrotnie, a liczba jego mieszkańców wzrośnie z ok. 800 w 1820 roku do ok. 30 000 w połowie wieku.
 
Bezcennym źródłem wiedzy o tamtych czasach jest wydana w roku 1853 monografia miasta: "Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym" Oskara Flatta. Autor opisuje w niej szczegółowo miasto, daje też wyraz podziwu dla jego osiagnięć: Łódź właśnie dla szczególnie ważnych obrałem przyczyn. Nie mamy w całym kraju miasta, któreby tyle co Łódź zawdzięczało przemysłowi; miasta któreby przez przemysł z zupełnego zapomnienia, z zupełnej nicości podniosło się na ten stopień zamożności i rozwoju. Do monografii Flatta dołączono litografie Władyslawa Walkiewicza pokazujące ówczesną Łódź, m.in. plan miasta i kilka łódzkich budowli, np. dom i fabrykę Ludwika Geyera, jednego z pierwszych łódzkich przemysłowców:
 
 
Łódź w 1853 roku Łódź w 1853 roku (http://commons.wikimedia.or...)
 
 
Dom i fabryka Ludwika Geyera Dom i fabryka Ludwika Geyera (Litografia W. Walkiewicza)
 
Zwróćmy uwagę na komin w tle przy fabryce Geyera. To chyba pierwszy łódzki komin. Niebawem kominy staną się chrakterystycznym elementem panoramy miasta. W drugiej połowie XIX wieku Łódź jeszcze bardziej przyśpieszy, ale to już temat na inną opowieść.
 
Ostatnio komentowane na stronie:
24/12/2015 pioter

Barwy gotyku

Iluminacje w Amiens
2 komentarze, ostatni z 04/03/2019 od pioter
18/06/2014 Agata

Wielki smog londyński

1 komentarz z 21/11/2016 od pinot