bywajtu

W plenerze najbardziej lubię fotografować niedługo po wschodzie słońca. Nie tylko zresztą ja. Wtedy światło jest najbardziej miękkie, a poranne mgiełki dodatkowo je rozpraszają. Podobne warunki mamy też wieczorem przez zachodem, światło wtedy jest podobnie plastyczne, ale zazwyczaj bardziej kontrastowe. Oczywiście, nie są to jedyne dobre pory dla fotografii, bo robić zdjęcia można przez całą dobę, niektóre motywy wyjdą lepiej, gdy słońce jest wyżej, inne gdy jeszcze nie wzeszło. Reguły nie ma, wiele zależy od tego, co fotografujemy i jaki efekt chcemy uzyskać. W każdej sytuacji warto jednak przewidzieć warunki, jakie będą podczas planowanej sesji, zwłaszcza pogodowe, ale nie tylko - w wielu wypadkach ważne będą również na przykład informacje o czasie świtu lub zmierzchu, o położeniu i wysokości słońca oraz kierunku cieni.

 

O ile prognozy pogody nie dają nigdy 100% pewności, o tyle dane dotyczące położenia, kątów, wysokości można dokładnie wyliczyć. Nie musimy na szczęście tego sami robić, z pomocą przychodzi wiele serwisów podających takie dane. Najlepsze są te dedykowane fotografom, zwłaszcza w postaci aplikacji na telefon. Od niedawna moim ulubionym jest Exsate Golden Hour, z którego korzystam na swoim Androidzie w komórce. Dzięki niemu wszystkie tego typu informacje mam zawsze przy sobie, a co ważne są one zintegrowane z mapą Google, więc bardzo łatwo mogę dla każdego miejsca na świecie sprawdzić, gdzie w danym momencie będzie słońce i księżyc, jak wysoko, gdzie padnie cień itp. Szczególnie przydatna może się okazać, gdy planujemy sesję w miejscu przez siebie mniej znanym, bo może dać przybliżony obraz tego, jakie warunki zastaniemy w plenerze, przynajmniej w zakresie wspomnianych parametrów niezależnych od kaprysów pogody. To nie jedyna tego typu aplikacja, ale chyba najlepsza spośród wersji darmowych na telefon, być może innym bardziej spodoba się np. The Photographer's Ephemeris (wersja darmowa tylko na komputer, za aplikacje na telefon trzeba zapłacić) lub Sun Surveyor (wersja darmowa tylko "Lite"). 

 

 

Aplikacja prezentuje dane w trzech widokach. Pierwszy z nich to podstawowa tabela z informacjami podająca między innymi czasy wschodów i zachodów słońca i księżyca, czas trwania faz świtów i zmierzchów (twilights) oraz tzw. "godzin błękitnych" i "godzin złotych" wyliczonych dla danego miejsca. 

 

Poszczególne fazy świtów i zmierzchów to:

 

 

Fazy są umowne, ale nazwy ich wcale nie są przypadkowe. "Cywilne" dlatego, że istniały normy prawne nakazujące zapalenie świateł w pojazdach i na statkach o zmierzchu najpóźniej wtedy, gdy słońce znajduje się na wysokości - 6 stopni. Czas ten pokrywa się też często z momentem zapalania oświetlenia ulicznego w miastach. Dla fotografa to zatem dobry moment rozpoczęcia zdjęć sztucznie oświetlonego miasta, które ładnie zagra z jeszcze jasnym, niebieskim niebem. Z kolei "żeglarskie" dlatego, że gdy słońce jest na wysokości -12 stopni, przestaje być widoczna linia horyzontu niezbędna do prowadzenia astronawigacji. Niebo staje się podczas tej fazy granatowe, pojawiają się na nim gwiazdy (jasna Wenus widoczna jest już wcześniej). Faza "astronomiczna" to dalsze uwydatnienie gwiazd, jednak na wyraźny widok "drogi mlecznej" trzeba jeszcze poczekać do pełnego zmroku (i najlepiej z dala od rozświetlonych ośrodków cywilizacji).

 

Co innego tzw. złote i błękitne godziny. Nie definiujemy ich obiektywnymi wielkościami kątowymi, lecz kolorystyką scenerii. Złote to czas, gdy zachodzące bądź wschodzące słońce zabarwia niebo i chmury na cieple kolory od żółtego po purpurowy.

 

 

To też czas gdy światło jest najbardziej ciepłe, rozproszone, dające dłuższe i jaśniejsze cienie, plastyczne, doskonale malujące krajobrazy, ale też nieźle nadające się do portretów. Dla Exsate złota godzina kończy się wraz z zachodem słońca, jednak chyba bardziej przekonuje podejście twórców aplikacji (niestety komercyjnej) Photo Pills, którzy przedłużają ją na pierwsze minuty po zachodzie słońca.

 

Błękitne godziny następują, gdy słońce schowa się jeszcze głębiej, wtedy w scenerii zaczynają dominować odcienie niebieskiego, który w tym czasie osiąga największe nasycenie. W fotografii krajobrazowej i miejskiej można wtedy uzyskać ciekawe efekty. 

 

 

Poszczególne fazy i "godziny" mają różną długość w zależności od szerokości geograficznej i pory roku. U nas złote i błękitne "godziny" trwają zazwyczaj mniej niż godzina, jedynie w okolicach przesilenia letniego ich czas wynosi więcej. Podobnie ze świtami i zmierzchami. Ciekawostką jest, że na północnych Kaszubach na przełomie czerwca i lipca tak wydłużają się zmierzch i świt astronomiczny, że w ogóle nie występuje noc astronomiczna. 

 

Informacje na temat ich czasów znajdziemy we wspomnianej tabeli Exsate, ale to nie wszystko, co oferuje ta aplikacja. Sprawdzimy na niej również położenie i wysokość słońca i księżyca oraz fazę księżyca. Te dane dobrze są zilustrowane w pozostałych widokach aplikacji, czyli na diagramie i mapie. Bardzo czytelne, dobrze pomyślane wykresy sprawiają, że szybko można znaleźć potrzebną informację. Szczególnie przydatna okazuje się mapa, na którą nałożone są linie ruchu słońca i księżyca. Dzięki niej bez trudu można ocenić, w jakim miejscu będą w interesującym nas czasie i miejscu. Kto kiedyś - tak jak ja - szukał o świcie po omacku dogodnego miejsca do sfotografowania Jeziora Narie - którego brzegi są bardzo nieregularne, a w dodatku na jeziorze jest wiele wysp - wie, że taka mapa bardzo mogłaby pomóc. Wystarczyłoby spojrzeć na nią, by od razu zorientować się, w którym dokładnie miejscu słońce wzejdzie i skąd będzie widać ładnie oświetlone, niezasłonięte przez żadną wyspę jezioro. 

 

 

O końcowym efekcie na zdjęciu zdecyduje jednak pogoda. W tym zakresie Exsate przychodzi również z pomocą wyświetlając dane pobierane z Open Weather Map. Są to tylko podstawowe dane, informacji na temat na przykład prawdopodobieństwa wystąpienia mgły w nim nie znajdziemy (chyba że za opłatą jako źródło danych wybierzemy serwis komercyjny) . Ale i tak, nawet te podstawowe prognozy należy, oczywiście, traktować z dużą ostrożnością i konfrontować z informacjami z innych serwisów, zwłaszcza z tych bardziej lokalnych. Ja korzystam często z prognoz meteo.pl sporządzanych przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego na Uniwersytecie Warszawskim, tam publikowane są między innymi bardzo ważne dla fotografa informacje o mgłach, widoczności, wysokości chmur. 

 

Kapitalną funkcjonalnością Exsate jest możliwość samodzielnego tworzenia alarmów dla wybranych warunków. Aplikacja poinformuje nas, kiedy wystąpią w danym miejscu. Dla ich tworzenia możemy korzystać ze wszystkich danych dostępnych w aplikacji, na przykład zaprogramować powiadomienia o tym, kiedy niebo będzie pokryte chmurami mniej niż w 30% albo kiedy mamy szanse dobrze sfotografować gwiazdy. Ale to nic w porównaniu do na przykład ustalenia pozycji księżyca podczas złotych i błękitnych godzin. Na próbę poprosiłem Exsate, żeby mi pokazał, kiedy w mojej okolicy będzie widoczny księżyc po trzeciej kwadrze oświetlony wschodzącym słońcem. Nie zawiódł. Poniżej zdjęcie z pierwszej sesji zrobionej przy jego pomocy: